Το νέο μοντέλο πανεπιστημιακού διδάσκοντα: συμβασιούχος – μπλοκάκιας – το παιδί για όλες τις δουλειές

«Η Ελλάδα μαζί με τη Σλοβενία έχουν τους λιγότερους διδάσκοντες στην τριτοβάθμια εκπαίδευση στη ΕΕ, με ηλικία κάτω των 35 ετών· το ποσοστό για την Ελλάδα είναι 3,99% ». Έτσι μας ενημερώνει πρόσφατο άρθρο της Καθημερινής. Παρακάτω συνεχίζει, «Το διδακτικό προσωπικό στην τριτοβάθμια εκπαίδευση είναι πλήρους απασχόλησης το 80,8% και το υπόλοιπο 19,2% μερικής απασχόλησης».

Για όλους και όλες εμάς που γνωρίζουμε καλά την πραγματικότητα των ελληνικών πανεπιστημίων αυτή η διαπίστωση είναι θεσμός εδώ και χρόνια, με δραματική επιδείνωση τα χρόνια της κρίσης. Τα τελευταία χρόνια είχαμε μηδενικές προσλήψεις μόνιμου διδακτικού προσωπικού λόγω του 1 προς 10 των μνημονίων ενώ το ήδη απαράδεκτο καθεστώς των διδασκόντων βάσει του ΠΔ 407/80 έρχεται να αντικατασταθεί από τους «Ακαδημαϊκούς Υπότροφους» και «Πανεπιστημιακούς Υπότροφους – απόκτηση διδακτικής εμπειρίας». Μάλιστα, οι ακαδημαϊκοί υπότροφοι, σε αντίθεση με τους διδάσκοντες 407 έχουν ακόμη πιο ελαστικές σχέσεις εργασίας και ουσιαστικά δεν μπορούν να κάνουν αυτοδύναμη διδασκαλία. Το 19.2% της μερικής απασχόλησης αναμένεται να αυξηθεί δραματικά. Σε αυτό φυσικά δεν υπολογίζεται καν «ο Ελέφαντας στο δωμάτιο», δηλαδή οι άμισθοι υποψήφιοι διδάκτορες και μεταπτυχιακοί.

Τι είναι λοιπόν αυτοί οι «υπότροφοι», πως δουλεύουν και πως πληρώνονται;

Οι «Πανεπιστημιακοί Υπότροφοι – Απόκτηση Ακαδημαϊκής Διδακτικής Εμπειρίας σε Νέους Επιστήμονες Κατόχους Διδακτορικού» προσλαμβάνονται στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Ανάπτυξη Ανθρώπινου Δυναμικού, Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση 2014-2020». Πρόκειται για προσωπικό που πληρώνεται μέσω ΕΣΠΑ με προϋπόθεση την απόκτηση διδακτορικού μετά την 1/1/2009. «Η συνολική αμοιβή ορίζεται στην περίπτωση ανάθεσης τριών (3) μαθημάτων στο ποσό των 12.510,€ ανά ακαδημαϊκό έτος (συμπεριλαμβανομένων των ασφαλιστικών εισφορών εργαζόμενου, εργοδότη ή τυχόν αναλογούντος ΦΠΑ). Σε περίπτωση ανάθεσης λιγότερων των τριών (3) μαθημάτων, η αμοιβή του/της ωφελούμενου/ης αναπροσαρμόζεται αναλογικά». Εδώ τα πράγματα είναι σχετικά ξεκάθαρα. Δεν ξεκαθαρίζεται όμως ποια η σχέση εργασίας. Στις περισσότερες περιπτώσεις ο υπότροφος αμείβεται με μπλοκάκι, βάσει σύμβασης έργου. Όμως θα είναι, συνήθως, και το «παιδί για όλες τις δουλειές», αφού η έως τώρα πρακτική δείχνει ότι απασχολείται πολύ περισσότερες ώρες, κάνει έρευνα και υπάγεται στην αυθαιρεσία του εκάστοτε προϊσταμένου καθηγητή.

Όσον αφορά στους «Ακαδημαϊκούς Υπότροφους», τα πράγματα είναι τραγικά. Οι θέσεις προκηρύσσονται σύμφωνα με τις διατάξεις της παρ. 6 του άρθρου 29 του ν. 4009/2011 δηλαδή: «Επιστήμονες αναγνωρισμένου επιστημονικού κύρους είτε κάτοχοι διδακτορικού διπλώματος είτε υποψήφιοι διδάκτορεςείτε εξαιρετικής τεχνικής εμπειρίας, δύναται να απασχολούνται ως ακαδημαϊκοί υπότροφοι…Η διάρκεια της συμβάσεως καθορίζεται για χρονικό διάστημα ενός ακαδημαϊκού έτους … ο συνολικός χρόνος διάρκειας της σύμβασης δεν δύναται να υπερβεί τα τρία (3) ακαδημαϊκά έτη … Η απασχόληση των ανωτέρω δύναται να είναι πλήρης ή μερική και η κάλυψη της αποζημίωσης τους θα γίνεται από υποτροφίες και πόρους που εξασφαλίζει το Τμήμα ή από τη χρήση των αδιάθετων ταμειακών υπολοίπων προηγούμενων οικονομικών ετών του Ιδρύματος, χωρίς αύξηση της κρατικής επιχορήγησης προς το οικείο Α.Ε.Ι.» Το ύψος της αμοιβής δεν ξεκαθαρίζεται καν στην προκύρηξη!

Τα πράγματα μιλάνε από μόνα τους: με ή χωρίς διδακτορικό – ένα έως τρία έτη – πληρωμή από τα ταμειακά διαθέσιμα των Ιδρυμάτων (αν υπάρχουν). Επίσης με τι σχέση εργασίας; Αλλού με σύμβαση εργασίας, αλλού υποτροφία και αλλού μπλοκάκι.

Τα πράγματα γίνονται ακόμα χειρότερα αν δούμε τι έργο καλούνται να κάνουν οι Ακαδημαϊκοί Υπότροφοι: «Οι υποψήφιοι που θα επιλεγούν εκτός του διδακτικού ή κλινικού έργου οφείλουν να παρέχουν και ερευνητικό έργο ανάλογα με το ποσοστό της απασχόλησής τους ( π.χ. σε περίπτωση πλήρους απασχόλησης σαράντα (40) ωρών, το διδακτικό έργο δεν μπορεί να υπερβαίνει τις δεκαέξι (16) ώρες εβδομαδιαίας απασχόλησης, από τις οποίες το μέγιστο έξι (6) ώρες μπορεί να αφορά διδασκαλία θεωρητικού μαθήματος και είκοσι τέσσερις (24) ώρες ερευνητικό έργο …». Με βάση τα παραπάνω, μιλάμε κανονικά για αντικατάσταση μελών ΔΕΠ από συμβασιούχους, που ακόμα και αν δεν έχουν διδακτορικό, διδάσκουν, διεξάγουν έρευνα και «πληρώνονται» από τα ταμειακά διαθέσιμα των ιδρυμάτων. Και μέσα σε αυτό το ζοφερό κλίμα οι διαγωνισμοί γίνονται συχνά με παντελώς αδιαφανή τρόπο και δημιουργείται ανταγωνισμός στη βάση αναξιοκρατικών διαδικασιών, κυριολεκτικά, για ένα ξεροκόμματο.

Αυτή η είναι η νέα πραγματικότητα στα πανεπιστήμια. Οι σταθερές και μόνιμες διδακτικές και ερευνητικές θέσεις είναι ήδη παρελθόν, με το νέο μοντέλο διδάσκοντα να είναι εδώ. Η τριτοβάθμια εκπαίδευση ακολουθεί το μοντέλο των αναπληρωτών της υπόλοιπης εκπαίδευσης, όπου εκεί τουλάχιστον έχουν σύμβαση εργασίας. Μιλάμε πλέον για διδάσκοντες που αλλάζουν ανά έτος, συμβασιούχοι και κακοπληρωμένοι, εξαρτημένοι απ’ την χρηματοδότηση του ΕΣΠΑ ή από τα όποια διαθέσιμα των ιδρυμάτων. Το κράτος απέχει ολοκληρωτικά από τη χρηματοδότηση και στη γωνία καραδοκούν οι καλοθελητές ιδιώτες-χορηγοί. Επίσης, νέοι επιστήμονες, κάτοχοι μεταπτυχιακών ή/ και διδακτορικών βρίσκουν «καταφύγιο» σε κολλέγια, όπου διδάσκουν ως ωρομίσθιοι με ψίχουλα, ενώ οι ιδιοκτήτες αυτών των ευαγών ιδρυμάτων χρεώνουν δίδακτρα με τιμές Ηνωμένου Βασιλείου… Τέλος, από ακαδημαϊκής άποψης, τι ποιότητα σπουδών μπορεί να εξασφαλίσει ένα ίδρυμα στους φοιτητές του, όταν ο διδάσκων θα αλλάζει κάθε χρόνο (άρα και η ύλη, τα συγγράμματα κτλ);